Natuurlijk Limburg 20 jaar - Watermolens, natuur en techniek

Zondag 5 januari 10:00 | 12:00 | 15:00 | 17:00 | 19:00 | 21:00

We kijken in deze aflevering naar de verschillende technieken van watermolens en het omliggend landschap en daarvoor reizen we heen en weer door de provincie. Er zijn bij watermolens bovenslag-, onderslag- en middenslagmolens te onderscheiden. De techniek wordt bepaald door de plaats waar het water de schoepen raakt.

Aflevering

We starten ons bezoek bij de Grathemmermolen, een beeldbepalende entree van het dorp Grathem. Deze molen is gekoppeld aan de Haelense beek en kent een molengeschiedenis vanaf de 14e eeuw. De huidige watermolen annex woonhuis dateert van rond 1800. Dat deze locatie nog steeds in gebruik is in haar oorspronkelijke functie, namelijk die van graanmolen, is een unicum en ook de historische band met Grathem is daarbij de moeite waard. Met Edmond Staal gaan we ook in de molen de maalwerken bekijken.

Dan gaan we naar Noord-Limburg en wel naar Arcen. Daar ligt tussen Barbara’s Weerd en de kasteeltuinen Arcen de Wijmarsche watermolen. Deze watermolen stamt uit 1677 en maakte onderdeel uit van landgoed Arcen. In 1944 werd de molen door oorlogsgeweld verwoest. Dankzij de bevolking van Arcen en de ‘Stichting Behoud Watermolen Arcen’ werd de molen herbouwd en in 1993 weer in gebruik genomen. Archeoloog Rob Paulussen maakt ons duidelijk dat er onder het wegdek nog een molenrad is en dat dateert uit 1677. We kijken natuurlijk ook rond in het natuurgebied Barbara’s Weerd.

Vervolgens gaan naar Wijlre in Zuid-Limburg. Daar ligt aan een molentak van de Geul de Molen van Otten. Het is een van de weinige watermolens in Nederland met een dubbel waterrad.

Elyse Storms van het LGOG legt in de uitzending het begrip banmolens uit. Een banmolen was een molen waar de naburige boeren verplicht waren hun graan te laten malen. Vaak waren deze molens eigendom van de plaatselijke kasteelheer of een andere hoge autoriteit. We bezoeken daarna de Wittemermolen aan de Wittemerallee. Het waterrad is hier inpandig. De molen dateert uit 1838 en is fraai gerestaureerd door het Limburgs Landschap. De molen wordt gevoed door een aangelegde molentak van de Selzerbeek. Ook een aantal visvijvers helpen mee de molen te voeden. In het Limburgs museum in Venlo laat conservator Benoît Mater ons schilderijen en foto’s zien van verschillende soorten molens in onze provincie.

Op landgoed Geijsteren in Noord-Limburg ligt de Rosmolen. Een rosmolen werd aangedreven door een paard. Deze rosmolen heeft alleen de naam, enkele tientallen meters verder lag er een. In deze omgeving ligt ook de Holtmühle. Daar kijken we ook nog even rond. Daarna gaan we naar de Uffelse molen. De molen ligt aan de Uffelse beek, vandaar de naam. Sinds de jaren 60 van de 20e eeuw is de beek bij de molen gekanaliseerd. Deze molen is niet meer in gebruik. In het Leudal bezoeken we daarna nog de St. Elisabethmolen. Na een brand en een verwoesting in de oorlog stond er alleen nog een ruïne. In 2014 begon men met de renovatie van deze molen. Met de ruïne als basis werd een moderne opbouw vervaardigd, en in 2015 werd daarin een groot, modern, waterrad geplaatst. Tenslotte bezoeken we in het Leudal de St. Ursulamolen. Een prachtige gerenoveerde molen in bezit van Staatsbosbeheer.

We zien in deze aflevering o.a. waterhoentjes, kleine karekiet, meerkoet, mol, steenuil, havik, groene specht en das.