Het vries dat het kraakt en er staat ook nog eens een snijdend koude wind.
Historicus Hugo Luijten zet de kou in historisch perspectief want het is vroeger nog veel kouder geweest en dat had grote maatschappelijke gevolgen.
Donderdag 1 maart 2018 - Kleine IJstijd
- (Social) media dramatiseren de huidige ‘koudegolf’
- Maar vroeger was het pas écht koud… ;-)
- Historische klimatologie is de wetenschap die zich bezighoudt met weer en klimaat in vroeger dagen. Ze bestudeert veranderingen in het klimaat, en het effect ervan op de geschiedenis van de mens
- Hoe temperaturen van lang geleden meten, voor er een meetsysteem bestond?
- Pools/Duits Gabriël Fahrenheit 1724, Zweed Anders Celcius 1742
- Reconstructie op basis van schriftelijke bronnen, maar ook bodemvondsten, plant- en boomresten (dikte van jaarringen), bevolkingsgroei/afname, aanwezigheid van soorten pollen in sediment of ijs, (on)bewoonde gebieden
- Klimaatschommelingen zijn niet ongewoon: 950-1250 Middeleeuwse Warme Periode: gemiddeld circa 0,5 graden Celsius warmer dan de periode ervoor en erna.
- Klimaatsceptici halen dit vaak aan als bewijs voor het natuurlijk verloop van het klimaat. Maar destijds niet globaal (eerder beperkt tot Noord Atlantisch gebied) en bovendien gemiddelde temperatuurstijging in 20e eeuw is tot 2004 al 0,3 graden Celsius groter (hetgeen erg veel is).
- Niettemin leidde Middeleeuwse Warme Periode tot wijnranken in Engeland en perziken in Vlaanderen.
- Maar vanaf einde 14e eeuw tot (volgens sommigen) diep in 19de eeuw: kleine ijstijd.
- Tussen 1450 en 1850 significant lager, in koudste periode (circa 1570-1700) gemiddeld zelfs 2 graden Celsius lager dan periode ervoor en erna.
- In Maastricht werd in 1871 nog -25 graden Celesius gemeten, zonder CV en isolatie…
- Begin volgens sommigen met twee jaar (!) durende regenperiode, tussen najaar 1315 en zomer 1317.
- In koudste periode vielen naar verluid de vogels doodgevroren uit de lucht en van bijvoorbeeld koning Henri IV (1553-1610) van Frankrijk is bekend dat hij regelmatig met een baard vol ijs wakker werd.
- Echter: in zelfde periode waren er ingrijpende sociale, economische en intellectuele veranderingen. Vraag: in hoeverre hebben die met die kleine ijstijd te maken; is er een verband?
- De gevolgen zijn alleszins enorm:
- Door misoogsten, veel hongersnood en ziekten, maatschappelijke chaos gigantisch.
- Politieke onrust; 30- en 80-jarige oorlog in die periode. Reformatie en bijvoorbeeld heksenvervolgingen (mensen zochten verklaring voor hun miserie)
- Oorlogsvoering:
- Spaanse armada in september 1588 getroffen door een poolstorm op de Noordzee.
- Gustaaf X van Zweden stak in 1658 de bevroren Öresund (de zeestraat tussen Zweden en Denemarken) over en veroverde Kopenhagen.
- In 1795 stak de Franse generaal Pichegru de bevroren Maas en Waal over en veroverde de Republiek der Nederlanden.
- Agrarisch: wijnbouw verplaatste zich 500 kilometer naar het zuiden en in het noorden werd een wintersterk gewas als de aardappel geïntroduceerd (aanvankelijk als veevoer en voedsel voor de allerarmsten, maar het hielp de hongersnoden te milderen).
- Alleen ellende? Nee, ook ijspret, bekend van schilderijen van meesters als Hendrik Avercamps ’Winterlandschap'. (zie foto). In Londen was er een jaarlijkse kermis op de bevroren Thames.
- 2030 volgens wetenschappers komt er weer nieuwe kleine ijstijd, als gevolg van verminderde zonne-activiteit.
L1 Radio
Luister L1 Radio via L1.nl/Radio of op FM 95.3 en 100.3. L1 Radio is ook via DAB+ te beluisteren.
